Το φλαμένκο είναι ένα είδος τραγουδιού, κιθάρας και χορού που καθρεπτίζει την πολύπλοκη ψυχή της Ανδαλουσίας. Οι ρίζες του απλώνονται σε δώδεκα αιώνες και σε τέσσερις διαφορετικές κουλτούρες. Άνθισε στα μέσα του 19ου αιώνα, η ιστορία του όμως φθάνει στην εποχή πριν και μετά τη Ρεκονκίστα (Ανακατάληψη), την ιστορική δηλαδή περίοδο κατά την οποία οι Χριστιανοί βασιλιάδες ανακατέλαβαν την Ισπανία από τους Μουσουλμάνους.
Χωρίς τις τέσσερις πηγές του - αραβική, ανδαλουσιανή, σεφαρδιτική (εβραϊκή) και τσιγγάνικη - και τη μοναδική συνύπαρξη και μείξη της κουλτούρας τους, το φλαμένκο δεν θα υπήρχε όπως το ξέρουμε σήμερα. Γιατί όμως αυτή η εκφραστική λαϊκή τέχνη αναπτύχθηκε ειδικά σε αυτή την περιοχή; Η Ιστορία δείχνει μια ασυνήθιστη ανοχή της διαφορετικότητας των πολιτισμών κατά τη διάρκεια της κατοχής της Νότιας Ισπανίας από τους Μουσουλμάνους Άραβες. Χριστιανοί, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι ζούσαν μαζί για επτά αιώνες και, αν όχι σε απόλυτη αρμονία, τουλάχιστον στις αρχές με πολύ λίγες συγκρούσεις. Κατά τον τελευταίο αιώνα της επανάκτησης των εδαφών από τους Χριστιανούς, τα εναπομείναντα Μουσουλμανικά Βασίλεια έγιναν λιγότερο ανεκτικά προς τον Χριστιανικό πληθυσμό και κάθε φορά που οι Χριστιανοί βασιλείς νικούσαν τους Μουσουλμάνους, υπήρχαν ξεσπάσματα βίας που επισκίαζαν αυτές τις νίκες.
Μέσα σε αυτό το ταραχώδες σκηνικό έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτες νομαδικές τσιγγάνικες φυλές της Ισπανίας. Η γλώσσα που μιλούσαν δεν έμοιαζε με καμιά από τις γνωστές λατινικές και οι τρόποι και το ντύσιμό τους ήταν πολύ διαφορετικά από αυτά του τότε Δυτικοευρωπαϊκού κόσμου. Πιθανότατα προήλθαν από την Ινδία και είχαν ξεκινήσει από την περιοχή Punjab γύρω στο 850 μ.Χ.
Για να ελέγξουν τις ξένες επιρροές, οι καθολικοί βασιλείς δημιούργησαν την Ιερή Εξέταση. Όσοι δεν υπάκουαν σε αυστηρούς κοινωνικούς, φυλετικούς και θρησκευτικούς όρους εξορίζονταν, φυλακίζονταν, βασανίζονταν ή δολοφονούνταν. Όσοι συγκρούονταν ή πίστευαν ότι θα διωχθούν από την Ιερά Εξέταση έφευγαν από τη χώρα. Άλλοι κατέφευγαν στις ορεινές απομακρυσμένες και αραιοκατοικημένες περιοχές της Σιέρα Μορένα και της Σιέρα Νεβάδα. Αυτοί οι πρόσφυγες έγιναν γνωστοί με τον αραβικό όρο "φελάγκ μένγκου" (felag mengu) που σημαίνει “φυγάδες χωρικοί”. Στις μικρές νέες κοινότητες των "felag mengu" οι τσιγγάνοι (gitanos), η τέταρτη ισπανική κουλτούρα, βρήκαν "αδελφές ψυχές". Η λέξη φλαμένκο πιθανώς να προέρχεται από τους φελάγκ μένγκου.
Η συγχώνευση των Τσιγγάνων με τους Εβραίους, τους Μουσουλμάνους και τους Ανδαλουσιανούς σε αυτά τα απομακρυσμένα χωριά οδήγησε στην πρώιμη έκφραση του φλαμένκο σχεδόν 350 χρόνια αργότερα. Η διαδικασία αυτή της διασκευής και προσαρμογής συνεχίζεται ακόμη και σήμερα.
Αρχικά το φλαμένκο, ως το τραγούδι των φτωχών και των εξορισμένων, δεν παρουσιαζόταν σε κοινό. Κάπου στα τέλη του 18ου αιώνα άρχισε να παρουσιάζεται σε ντόπιες ταβέρνες με τη συνοδεία κιθάρας και γύρω στο 1850 είχε μπει σε πολλές νέες ταβέρνες - καφέ (cafe cantante). Περισσότερος κόσμος το γνώριζε και είχε χάσει την κακή του φήμη. Οι καλλιτέχνες συνέχισαν να είναι χαμηλής κοινωνικής τάξης, αλλά το φλαμένκο άρχισε να έχει θαυμαστές ανάμεσα στους μορφωμένους και τους πλούσιους. Το φλαμένκο με τη συνοδεία κιθάρας και χορού ήταν πλέον αποδεκτό και πιο προσιτό.
Το σόλο παίξιμο της κιθάρας μετατράπηκε από απλή ανάγκη συνοδείας των τραγουδιστών σε μια τέχνη. Κιθαρίστες όπως οι Πάκο Πένια, Πάκο δε Λουθία και Τοματίνο έχουν γίνει παγκοσμίως γνωστοί.
Στο χορό αυτό που μετράει είναι η γοητευτική κίνηση των ποδιών, γι' αυτό και τα φορέματα με τους φραμπαλάδες έχουν ένα ψηλό σκίσιμο στο μπροστινό τους μέρος.