Το πάλαι ποτέ μικρό βυζαντινό οχυρό
Με την ύπαρξη της να βεβαιώνεται από την ύστερη αρχαιότητα, το πάλαι ποτέ μικρό βυζαντινό οχυρό των Κομοτηνών ή Κουμουτζηνών αναδείχθηκε σε σημαντικό αστικό κέντρο στην υστεροβυζαντινή περίοδο. Η σημαίνουσα θέση της στην περιοχή της Θράκης εδραιώθηκε στα χρόνια της Οθωμανικής περιόδου (1363-1912), στην τελευταία περίοδο της οποίας (19ος αιώνας) αναδείχθηκε σε διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιφέρειας. Η πρόσκαιρη κατάκτησή της από τους Βούλγαρους στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, η απελευθέρωσή της κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο και η έκβαση του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου οδήγησαν στη διαδοχική κατοχή της πόλης από τη Βουλγαρία και την Ελλάδα, μέχρι την οριστική ενσωμάτωσή της στην ελληνική επικράτεια το 1920.
Μουσεία
- Ο Ναός Κοιμήσεως της Παναγίας
- Κτήριο Λαογραφικού Μουσείου (αρχιτεκτονική τύπου σαχνισιά)
- Εκκλησιαστικό Μουσείο - στεγάζεται στο Ιμαρέτ Κομοτηνής
- Μουσείο Καραθεοδωρή
- Αρχαιολογικό Μουσείο
- Λαογραφικό Μουσείο
- Εκκλησιαστικό Μουσείο Ιεράς Μητροπόλεως Μαρωνείας και Κομοτηνής
- Βυζαντινό Μουσείο
- Μουσείο «Καραθεοδωρή»
- Δημοτική Παπαδριέλλειος Πινακοθήκη
- Θρακικό Μουσείο Παιδείας
- Θρακικό, Εθνολογικό, Ιστορικό και Πολιτιστικό Μουσείο Κομοτηνής και Θράκης
Μνημεία
- Το Βυζαντινό Φρούριο.
- Ο σημερινός Ναός Κοιμήσεως της Παναγιάς
- Εσκί Τζαμί (τουρκ. Eski Cami, Παλαιό Τζαμί)
- Γενί Τζαμί.
- Το Παλιό δικαστικό μέγαρο, Οθωμανικής περιόδου
- Το Μνημείο του Ολοκαυτώματος για τους Εβραίους της Κομοτηνής στο πάρκο της Αγίας Παρασκευής.
- Ο Πύργος του Ωρολογιού
- Το Ηρώο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
- ο Ιερός Ναός Αγίας Βαρβάρας
Το αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής εγκαινιάστηκε το 1976. Οι εκθέσεις του καλύπτουν το χρονικό διάστημα από τη Νεολιθική μέχρι τη Βυζαντινή περίοδο. Η παρουσίαση των εκθεμάτων γίνεται με χρονολογική ακολουθία, χωρίς όμως τη διάσπαση των κατά τόπους ανασκαφικών συνόλων. Στόχος της έκθεσης ήταν να παρουσιαστούν επιλεγμένα και αντιπροσωπευτικά ευρήματα από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους, τα οποία μπρούν να προσφέρουν στον επισκέπτη όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την προϊστορία και την ιστορία της Θράκης του Αιγαίου. Όλα τα εκθέματα αποκαλύπτουν την σημασία της παρουσίας των Ελλήνων στο βόρειο Αιγαίο και τη δημιουργική πορεία της ελληνικής τέχνης και του ελληνικού πολιτισμού σε μια απομακρυσμένη κατά την αρχαιότητα περιοχή του βορρά. Το πιο εντυπωσιακό έκθεμα, αναμφισβήτητα, είναι η χρυσή προτομή του Σεπτιμίου Σεβήρου (193-211 μ.Χ.) την οποία κρατούσαν στερεωμένη σε κοντάρι οι imaginiferi του ρωμαϊκού στρατού.
Το κτήριο του Μουσείου είναι έργο του αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη και θεωρείται ως προς την αρχιτεκτονική του μορφή το πιο εντυπωσιακό από τα σύγχρονα κτήρια της πόλης. Χαρακτηριστικά στοιχεία του είναι η γεωμετρική διάρθρωση των όγκων και των επιφανειών του, οι ανισοϋψείς στέγες με φεγγίτες και παράθυρα, τα αίθρια, τα εσωτερικά και εξωτερικά υπόστεγα, τα παράθυρα με τους χωριστούς φεγγίτες, τα ξύλινα κουφώματα με τις μεταλλικές περσίδες, οι οροφές με τα εμφανή αποτυπώματα των ξυλοτύπων και το χαμηλό τοιχίο-φράχτης που περιβάλλει τον κήπο με τα πεύκα.
Η κυρίως έκθεση του Μουσείου περιλαμβάνει αντικείμενα από προϊστορικές θέσεις (Νεολιθικές και εποχής Σιδήρου), από ελληνικές αποικίες, ιερά, ρωμαϊκούς οικισμούς και νεκροταφεία.
Με μια ματιά
Η Κομοτηνή (παλαιότερα και Γκιουμουλτζίνα, τουρκικά: Gümülcine, βυζαντινά: Κουμουτζηνά, Κομοτηναί ή Κομοτηνά) πρωτεύουσα της ελληνικής Θράκης, βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Ελλάδας, στο νομό Ροδόπης. Είναι έδρα της διοικητικής περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Ροδόπης. Στην Κομοτηνή, επίσης, έχει την έδρα του το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
