Το Αζερμπαϊτζάν είναι χώρα στην περιοχή του Καυκάσου και έχει έκταση 86.600 km² και πληθυσμό 9.165.000 (εκτίμηση 2011). Πρωτεύουσα είναι το Μπακού. Πρόεδρος της χώρας είναι ο Ιλχάμ Αλίγιεφ και Πρωθυπουργός ο Αρτούρ Ρασιζάντε. Επίσημη γλώσσα της χώρας είναι η αζερική ή αζερμπαϊτζανική (μια τουρκική γλώσσα).
Η ονομασία του Αζερμπαϊτζάν προέρχεται από τον Ατροπάτη, Πέρση σατράπη της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών, ο οποίος αργότερα έγινε σατράπης της Μηδείας από τον Μεγάλο Αλέξανδρο. Η αρχική ετυμολογία του ονόματος εικάζεται ότι προέρχεται από την αρχαία περσική θρησκεία του ζωροαστρισμού, καθώς στον ύμνο του άγγελου φύλακα αναφέρεται η φράση "âterepâtahe ashaonô fravashîm ýazamaide", η οποία μεταφράζεται ως "λατρεία του αγίου Ατάρε-πατά". Ο Ατροπάτης κυβέρνησε την περιοχή της Ατροπατάνης (το σημερινό ιρανικό Αζερμπαϊτζάν), ενώ το όνομα του σατράπη είναι ελληνική απόδοση παλαιότερου αρχαιοπερσικού ονόματος που είχε τη σημασία "ο προστατευμένος από την ιερή φλόγα". Το ελληνικό όνομα Ατροπάτης αναφέρεται στον Διόδωρο τον Σικελό και τον Στράβωνα, ενώ μεταφράζεται στα σύγχρονα περσικά ως "ο φύλακας της φωτιάς".
Γεωγραφία
Μορφολογία εδάφους
Μορφολογικά το Αζερμπαϊτζάν βρίσκεται κατά το ήμισυ πάνω στη γιγάντια οροσειρά του Καυκάσου. Συγκεκριμένα το δυτικό τμήμα της χώρας ξεκινά από τα ανατολικά της οροσειράς, ενώ οι κορυφές της ακολουθούν πορεία που κινείται από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά. Στις περιοχές αυτές είναι πολύ συνηθισμένη η ύπαρξη ανενεργών ηφαιστείων και η κάλυψη πολλών εκτάσεων από στρώματα λάβας. Ταυτόχρονα η έντονη σεισμική δραστηριότητα, τυπικό χαρακτηριστικό της τεκτονικά ιδιόμορφης περιοχής του Καυκάσου στοιχειοθετεί ένα γεωλογικά ευμετάβολο τοπίο, στο οποίο κυριαρχούν ως επί το πλείστον ηφαιστειακά πετρώματα. Στο υπέδαφος της ίδιας περιοχής υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου.
Επιχειρώντας μια μορφολογική διάκριση θα λέγαμε ότι το ανάγλυφο της χώρας διαμορφώνεται από τα όρη του Μεγάλου Καυκάσου στο βορρά και από τα αντίστοιχα του Μικρού Καυκάσου στα νοτιοανατολικά και νότια. Ο Μεγάλος Καύκασος εισέρχεται στη χώρα από τα βόρεια και καταλήγει στις ακτές της Κασπίας θάλασσας. Εκεί βρίσκονται και τα ψηλότερα βουνά της χώρας, τα όρη Μπαζαρντιουζιού με υψόμετρο 4.480 μ. και Σαχντάγκ με υψόμετρο 4.243 μ. Ο Μικρός Καύκασος εισέρχεται στο Αζερμπαϊτζάν στα δυτικά και κινείται πάντα προς τα νοτιοανατολικά της χώρας καταλήγοντας στην οροσειρά Καραμπάχ. Εδώ η ψηλότερη κορυφή είναι η Μουραβντάγ με υψόμετρο 3.724 μ. Στην περιοχή αυτή σχηματίζεται και το οροπέδιο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, το οποίο αρχίζει και χαμηλώνει προς τα νοτιοανατολικά καταλήγοντας σταδιακά στις κοιλάδες του νότου. Οι δύο οροσειρές του Μεγάλου και Μικρού Καυκάσου τέμνουν κατά τέτοιο τρόπο τη χώρα ώστε στο κέντρο της δημιουργούν μία μακρόστενη πεδινή έκταση (πεδιάδα Μουγκντάνσκ), η οποία αναπτύσσεται από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά και καταλήγει στις ακτές της Κασπίας. Γενικά όσο προχωρούμε από τα δυτικά υψίπεδα προς την Κασπία το υψόμετρο των ορών υποχωρεί και το ανάγλυφο εξομαλύνεται, ενώ οι οροσειρές και τα οροπέδια δίνουν τη θέση τους σε επίπεδες πεδινές εκτάσεις. Στα ανατολικά της χώρας το έδαφος εισέρχεται μέσα στην Κασπία θάλασσα σχηματίζοντας τη Χερσόνησο Αμπσερόν, πάνω στην οποία είναι χτισμένο το Μπακού.
Υδρογραφία
Μπορεί τα νερά της βροχής που κατεβαίνουν από τον Καύκασο να σχηματίζουν πολυάριθμα υδάτινα ρεύματα, παρ` όλα αυτά οι δύο σημαντικότεροι ποταμοί του Αζερμπαϊτζάν, που συγκεντρώνουν και το σύνολο των ρευμάτων, είναι ο Κουρά και ο Αράξης. Ο Κουρά είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της χώρας, προέρχεται από την Τουρκία, διασχίζει τη νότια Γεωργία και εισέρχεται στο Αζερμπαϊτζάν από τα βορειοδυτικά της χώρας. Εκεί σχηματίζει αρχικά τη δική του κοιλάδα και κινούμενος σταθερά προς τα νοτιοανατολικά διαρρέει την πεδιάδα Μουγκντάνσκ, εκβάλλοντας στις νοτιοανατολικές ακτές της Κασπίας θάλασσας αφού πρώτα ενωθεί με τον Αράξη. Έχει μήκος 1.515 χλμ. και η λεκάνη απορροής του καλύπτει 188.000 τετρ. χλμ. Η μέση ετήσια παροχή ύδατος του Κουρά είναι 580 κυβ. μ./ δευτ.
Ο Αράξης πηγάζει από την Τουρκία, νότια του Ερζερούμ, στη συνέχεια ευθυγραμμίζεται με τα σύνορα Αρμενίας - Τουρκίας και Αρμενίας - Ιράν, εισέρχεται στο Αζερμπαϊτζάν και ακολουθώντας πορεία προς τα βορειοανατολικά ενώνεται με τον Κουρά στην πεδιάδα Μουγκντάνσκ. Μετά από 915 χλμ. αυτόνομης πορείας του Αράξη, οι δύο ποταμοί ενωμένοι χύνονται στην Κασπία θάλασσα.
Η μεγαλύτερη λίμνη του Αζερμπαϊτζάν είναι η τεχνητή λίμνη Μινγκετσεβίρ, η οποία σχηματίζεται από τα νερά του Κουρά στα βορειοδυτικά, κοντά στα σύνορα της χώρας με τη Γεωργία. Η λίμνη αυτή έχει έκταση 605 τετρ. χλμ. και είναι μεγαλύτερη από κάθε άλλη φυσική λίμνη της χώρας.
