Τα «πετράδια» της Περσίας | Μάιος - Νοέμβριος 2021

Η Ανατολία, είναι ένα αχανές οροπέδιο με μία σειρά αρχαίων πόλεων τις οποίες θα πάρουμε με τη σειρά. Τα αξιοθέατα απλώνονται παντού. Δεν ξέρουμε πού να πρωτοκοιτάξουμε…
Ξεκινάμε από το Ερζερούμ με τη βυζαντινή ονομασία Θεοδοσιούπολη λόγω των τειχών που έχτισε ο Μέγας Θεοδόσιος. Είναι η μεγαλύτερη πόλη της ανατολικής Τουρκίας και διαθέτει σημαντικά μνημεία.  Έμβλημά της είναι ο σελτζουκικός μεντρεσές των Δίδυμων Μιναρέδων που κατασκευάστηκε τον 13ο αιώνα. Στη σύγχρονη ιστορία, από εδώ το 1919 ο Κεμάλ Ατατούρκ, κάλεσε γενική επιστράτευση, ενάντια στις εντολές της Αντάντ και στη σουλτανική κυβέρνηση. Δηλαδή εδώ μπήκαν οι βάσεις για τη Μικρασιατική Καταστροφή...
Ακολουθεί το παραμεθόριο Ντογκουμπεϊγιαζίτ στα σύνορα της Τουρκίας με το Ιράν. Η πόλη υπήρξε ορόσημο για την Αρμενία – μέχρι τη γενοκτονία. Το αρμενικό κάστρο σώζεται ακόμη. 
Μετά έχουμε την Βαν με την ομώνυμη λίμνη. Ήταν πρωτεύουσα του βιβλικού βασιλείου των Ουράρτιων από τον 9ο αιώνα π.Χ. Μετά πέρασε στους βασιλείς του Πόντου και εν συνεχεία στους Ρωμαίους. Το 1071, ήρθαν οι Σελτζούκοι και το 1548 ενσωματώθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, την κατέλαβαν οι Ρώσοι μέχρι το 1917. Η Βαν υπήρξε σημαντικό κέντρο του αρμενικού πολιτισμού μέχρι τη γενοκτονία το 1915. Σήμερα, η πλειονότητα είναι Κούρδοι.
Και μετά πάμε στην «ανεπίσημη πρωτεύουσα» του τουρκικού Κουρδιστάν, το Ντιγιαρμπακίρ. Η πόλη είναι αρχαιότατη και αναφέρεται σε ασσυριακές και αραμαϊκές πηγές. Μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο είχε σημαντικό χριστιανικό πληθυσμό (αρμενικό και συριακό), ο οποίος όμως εξοντώθηκε ή εκτοπίστηκε. Σημαντικά αξιοθέατα αποτελούν τα άριστα διατηρούμενα βυζαντινά τείχη μήκους 5,8 χιλιομέτρων, το σελτζουκικό τζαμί και η συριακή εκκλησία της Παναγίας. Γνωστότερο τοπικό αγροτικό προϊόν είναι το καρπούζι που είναι και το έμβλημα της πόλης (επικαθήμενο πάνω σε μικρογραφία των τειχών).
Ακολουθούν δύο πολύ εντυπωσιακοί αρχαιολογικοί χώροι: το όρος Νεμρώδ με τα τεράστια αγάλματα της αρχαίας Κομμαγιανής και το Εθνικό Πάρκο. Και το Γκιομπεκλί Τεπέ, από τους αρχαιότερους προϊστορικούς ναούς στον κόσμο που ανάγεται στη Νεολιθική ή και Μεσολιθική Εποχή. Αμφότερα είναι χαρακτηρισμένα ως μνημεία της UNESCO.
Και φτάνουμε στη Χαρράν, μία από τις αρχαιότερες πόλεις στη Γη. Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη εδώ κατέφυγαν ο Αδάμ και η Εύα όταν εκδιώχθηκαν από τον Κήπο της Εδέμ. Στα πρωτοχριστιανικά χρόνια ήταν γνωστή ως «Ελληνόπολις». Αποτέλεσε τμήμα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας και το 331 π.Χ. καταλήφθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο. Αργότερα ήρθαν οι Ρωμαίοι, εδώ μάλιστα δολοφονήθηκε το 217 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Καρακάλλας (τον ξέρουμε και από τα περίφημα λουτρά στη Ρώμη). Με την επικράτηση του Χριστιανισμού κατέφυγαν στη Χαράν οι τελευταίοι νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι. Ορόσημο της πόλης είναι τα πανάρχαια 960 κωνικά σπίτια με την ονομασία «κουμπέτ» δίπλα στα τείχη. Είναι πλίνθινα, εξ ολοκλήρου χωρίς ξύλο και έχουν παραμείνει αμετάβλητα στον σχεδιασμό τους για τουλάχιστον 3000 χρόνια. Μερικά ήταν ακόμα σε χρήση, σαν κατοικίες, μέχρι το 1980. Είναι δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά τον χειμώνα και στην κορυφή της πήλινης στέγης τους έχουν μία ανοιχτή τρύπα που εξυπηρετεί για τον φωτισμό και τον εξαερισμό τους.
Ακολουθεί η «μουσουλμανική Βενετία» ή «Θεϊκή Ούρφα» ή απλώς Ούρφα. Πρόκειται για την αρχαία Έδεσσα και σήμερα είναι μία κουρδική πόλη. Η ιστορία της έχει καταγραφεί από τον 4ο αιώνα π.Χ., αλλά μπορεί να χρονολογείται τουλάχιστον από το 9000 π.Χ., καθώς υπάρχουν πολλές ενδείξεις στις γύρω περιοχές. Εδώ υπολογίζεται από τους αρχαιολόγους ότι ο άνθρωπος ανακάλυψε τη γεωργία… Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη η Ούρφα είναι η πατρίδα του Ιώβ. Και επίσης εδώ ο Νεμρώδ πέταξε τον Αβραάμ στην πυρά για να τον θυσιάσει αλλά το παρ’ολίγον θύμα σώθηκε επειδή ο Θεός μεταμόρφωσε την πυρά σε ύδωρ και τα κάρβουνα σε ψάρια… Ορόσημο της πόλης σήμερα είναι η δεξαμενή με τα… αγιασμένα ψάρια (Μπαλικλί Γκιόλ) στο τέμενος του Χαλίλ ουλ Ραχμάν. Όσο για τους Αρμένιους θεωρούν κι αυτοί την Ούρφα ιερή διότι εκεί εφευρέθηκε η αρμενική αλφάβητος.
Και καταλήγουμε στα Άδανα στη Νοτιοανατολική Τουρκία. Η πόλη άκμασε κατά τη ρωμαϊκή εποχή ως διοικητικό και οικονομικό κέντρο. Με την εμφάνιση του Ισλάμ αποτέλεσε ένα από τα πολιτισμικά και γεωγραφικά σύνορα στα οποία συναντήθηκαν, ανταγωνίστηκαν και συναλλάχθηκαν ο ισλαμικός και ο χριστιανικός κόσμος. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται… όπως μας διδάσκει ακόμα η ιστορία.

Η Κασπία Θάλασσα είναι η µεγαλύτερη λίµνη της Γης (373.000 km2). Ονοµάζεται "θάλασσα" λόγω του τεράστιου µεγέθους της, που ξεπερνάει τις επόµενες έξι µεγαλύτερες σε έκταση λίµνες µαζί.
Η επιφάνειά της βρίσκεται 28 µέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Έχει µέγιστο µήκος 1.200 km και πλάτος 200-400 km. Στο βόρειο τµήµα της, όπου εκβάλλουν ο Βόλγας και ο Ουράλης (οι κυριότεροι τροφοδότες της), είναι αβαθής. Τα µεγαλύτερα βάθη συναντώνται στο νότιο τµήµα, όπου το βάθος σε µερικά σηµεία φτάνει τα 980 µέτρα. 
Οι ακτές της Κασπίας έχουν συνολικό µήκος περίπου 6.500 km και διαµοιράζονται ανάµεσα στη Ρωσία, το Καζακστάν, το Τουρκµενιστάν, το Αζερµπαϊτζάν και το Ιράν. 
Η µεγάλη έκταση σε γεωγραφικό πλάτος (από 37° έως 47° βόρειου πλάτους) δηµιουργεί µεγάλες διαφορές κλίµατος στις διάφορες περιοχές της: στα βόρεια για παράδειγµα, η µέση χειµερινή θερµοκρασία είναι -8°C και στα νότια 8°C, ενώ οι µέσες θερινές θερµοκρασίες κυµαίνονται αντίστοιχα στους 22° και 28°C. 
Αισθητά διαφέρει και η αλµυρότητα του νερού: η µέση είναι 13‰, µε µικρότερες τιµές κοντά στις εκβολές του Βόλγα και µεγαλύτερες (200‰) στον Κόλπο του Καρά Μπογκάζ-Γκολ. Κατά µέσο όρο όµως, η αλµυρότητα της Κασπίας είναι το 1/3 εκείνης του θαλασσινού νερού.
Η περιοχή της Κασπίας είναι από τις πιο ενεργειακά πλούσιες του πλανήτη. Τα µεγάλα κοιτάσµατα πετρελαίου, που έχουν ανακαλυφθεί στο εσωτερικό της, έχουν δηµιουργήσει τριβές ανάµεσα στα κράτη που µοιράζονται σύνορα µαζί της, ενώ σηµαντικό ρόλο προσπαθούν να παίξουν και οι ΗΠΑ µέσω των στρατιωτικών δυνάµεων που διατηρούν στην περιοχή. 

Ελάτε μαζί μας σε ένα συναρπαστικό ταξίδι εξερεύνησης σε μια από τις λιγότερο γνωστές γωνιές του πλανήτη! Η βορειοανατολική Ινδία είναι μακράν η λιγότερο επισκέψιμη περιφέρεια της μυθικής αυτής χώρας, κι όμως κρύβει έναν ανεξάντλητο πλούτο που ελάχιστοι έχουν την ευκαιρία να μάθουν, πόσο μάλλον να γνωρίσουν από κοντά. Οι πολιτείες του Ασσάμ, του Αρουνάτσαλ Πραντές και της Ναγκαλάντ μάς αποκαλύπτουν μια τεράστια ποικιλία χρωμάτων, εικόνων, θρύλων και πολιτισμικών επιρροών, μια πραγματικότητα πολύ διαφορετική όχι μόνο από ό,τι έχουμε δει έως τώρα, αλλά ακόμα και σε σχέση με τις υπόλοιπες πολιτείες της Ινδίας! Ενας άλλος κόσμος μας περιμένει να τον γνωρίσουμε, εκεί στις εσχατιές της Ινδικής Υποηπείρου, μέσα στο απέραντο πράσινο και στις νεφώδεις βουνοπλαγιές! Σε αυτό το πανέμορφο σκηνικό θα γνωρίσουμε τους μοναδικούς Απατάνι και τους παραποτάμιους Μίσινγκ! Θα συναντήσουμε πολεμιστές της φυλής Νάγκα, τους πρώην κυνηγούς κεφαλών Κόνιακ, τους Τσάγκ Νάγκα, τους Αό Νάγκα, τους Χιαμνιουνγκάν. Θα γνωρίσουμε τους αρχηγούς Ανγκ, θα εξερευνήσουμε τους ναούς της δυναστείας Αχόμ, θα κάνουμε σαφάρι με ελέφαντα και σαφάρι με τζιπ στον Εθνικό Δρυμό Καζιράνγκα.
Οι πολιτείες του Ασσάμ, του Αρουνάτσαλ Πραντές και της Ναγκαλάντ στους πρόποδες των Ανατολικών Ιμαλαΐων είναι από τις πλέον ανεξερεύνητες περιοχές της Ινδίας. Λίγο η γεωγραφική τους θέση, στο βορειονατολικό άκρο της χώρας, που καθιστά πιο δύσκολη την πρόσβαση, λίγο η αχανής έκταση της περίφημης αυτής χώρας, οι περιοχές αυτές δεν έχουν κερδίσει την προβολή που τους αρμόζει· μέχρι τώρα. Τώρα όμως, εμείς στο Versus έχουμε σχεδιάσει για εσάς ένα πολυήμερο ταξίδι σ’ αυτές τις τρείς πολιτείες της Ινδίας ώστε να γνωρίσουμε από κοντά τον απίστευτα πλούσιο φυσικό και πολιτισμικό απόθεμα που διαθέτουν. Στο πρόγραμμά μας συμπεριλαμβάνουμε επισκέψεις στα κυριότερα χωριά των τοπικών φυλών ώστε να γνωρίσουμε από από κοντά τις ιδιαιτερότητες αυτής της ανεξερεύνητης περιοχής.

Η αρχαία πόλη Μέρβ, απετέλεσε σπουδαίο σταθμό στο δρόμο του μεταξιού.
Όταν τα εμπορεύματα έφταναν στην όαση του Κασγκάρ, εκεί που το Ισλάμ διαπερνά τα σύνορα της Κίνας, άλλαζαν για άλλη μια φορά χέρια και περνούσαν σε τολμηρούς ορεσίβιους μεταπράτες. Η πιο προτιμητέα διαδρομή, ήταν να περάσουν από το πέρασμα Τερέκ των βουνών Τιέν Σάν, για να βρεθούν στις στέπες της κεντρικής Ασίας, στα βασίλεια της φεργκάνα και Σογδιανής  στο σημερινό δηλαδή Ουζμπεκιστάν και από εκεί πέρα από τον ποταμό Ώξο στη Μέρβ. Μετά από εδώ, ο δρόμος συνέχιζε στην παλιά πρωτεύουσα της Παρθίας, μέχρι το Βόρειο Ιράν και την Βαγδάτη στον ποταμό Τίγρη.

ΕΝΑ ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΓΙΑ ΤΑ 25 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ VERSUS
Το γραφείο που έχει ταυτίσει το όνομά του με την Κούβα διαμορφώνει και σας προτείνει ένα επαναστατικό ταξίδι με ειδικές επισκέψεις μόνο για εμάς

Το ταξίδι μας θα ξεκινήσει από την πρωτεύουσα της Κούβας, όπου πέραν της αρχιτεκτονικής και της ιστορίας της πόλης, θα εστιάσουμε στην Επανάσταση, επισκεπτόμενοι από το σπίτι του Τσε μέχρι το Μουσείο της Επανάστασης. Από το οδοιπορικό μας δε θα λείψει η επαρχία του Πινάρ ντελ Ρίο, όπου θα αναλύσουμε την ιδιαίτερη σχέση του Τσε με τη συγκεκριμένη επαρχία, θα επισκεφθούμε τη σπηλιά του, θα μιλήσουμε για τα στρατόπεδα προετοιμασίας του, αλλά δε θα παραλείψουμε να περιηγηθούμε στη μοναδική φύση της Κοιλάδας του 
Βινιάλες και να θαυμάσουμε τον επίμονα παραδοσιακό τρόπο ζωής της δυτικής Κούβας.
Ξεκινώντας την περιοδεία μας προς τη σπάνια επισκέψιμη ανατολική Κόυβα, θα διανυκτερεύσουμε στην ιστορική Σάντα Κλάρα, κι αφού επισκεφθούμε το Μαυσωλείο του Τσε και των συντρόφων του, θα γνωρίσουμε από κοντά και το ιστορικό τραίνο η ανατροπή του οποίου οδήγησε στην τελική νίκη και τη φυγή του Μπατίστα. Σειρά έχει το άγνωστο διαμάντι του Καμαγουέι, μια εκπληκτική αποικιακή πόλη με ελάχιστο τουρισμό που θα μας φιλοξενήσει για ένα βράδυ, πριν καταλήξουμε στην πρώτη πρωτεύουσα της Κούβας, το ιστορικό Σαντιάγο. Εκεί θα γνωρίσουμε το χώρο όπου ξεκίνησε η Επανάσταση στο στρατόπεδο Μονκάδα, ενώ για τους πιο περιπετειώδεις η επόμενη ημέρα θα είναι αφιερωμένη στη Σιέρα Μαέστρα και το μυθικό αρχηγείο των ανταρτών στην ανατολική οροσειρά.

Ο δρόμος της επιστροφής προς την Αβάνα θα έχει αρκετές εκπλήξεις: τη γενέτειρα του ηγέτη της κουβανικής Επανάστασης στο Μπιράν, δυο σπάνια αποικιακά διαμάντια όπως η Χιμπάρα και το Σάνκτι Σπίριτους, ενώ δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τον Κόλπο των Χοίρων, εκεί όπου ταπεινώθηκε η CIA και συνετελέσθη η μοναδική ήττα των Αμερικανών στην αμερικάνικη ήπειρο.

Μετά από μια ελεύθερη ημέρα στην Αβάνα, έχει φθάσει η ώρα να μεταβούμε στη Βολιβία, εκεί όπου μας περιμένει η μυστηριώδης και άκρως ινδιάνικη Λα Πας, απ' όπου θα πετάξουμε για την κοσμοπολίτικη Σάντα Κρους. Από εκεί, θα ξεκινήσει το οδοιπορικό μας στις δύσβατες περιοχές που σφράγισαν δυο  διαφορετικές φάσεις της ζωής του Τσε: τη Σαμαϊπάτα με το μυστηριώδη αρχαιολογικό χώρο που εντυπωσίασε τον Τσε στα νιάτα του κατά το ταξίδι με τη μοτοσικλέτα και τη Vallegrande, εκεί όπου ετάφη με πλήρη μυστικότητα ο Τσε. Το ταξίδι μας δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη: μετά από μια μικρή Οδύσσεια στα απόκρυφα βουνά όπου ο Τσε πολέμησε με τους συντρόφους του, θα φτάσουμε στην Higuera, το χώρο σύλληψης, κράτησης κι εκτέλεσης του Τσε, σε ένα στοιχειωμένο μικροσκοπικό χωριό που έμελλε να γράψει το τέλος της ιστορίας του διασημότερου επαναστάτη της σύγχρονης ιστορίας.

Ένα ταξίδι στη Βολιβία βέβαια θα ήταν κρίμα να τελειώσει χωρίς την επίσκεψη σε ένα από τα μαγικότερα σημεία του πλανήτη: την έρημο του αλατιού στο Ουγιούνι, με τα απόκοσμα, μαγικά, σουρεαλιστικά της τοπία, ένα πραγματικό τοτέμ για κάθε ταξιδιώτη.

Γεμάτοι από εικόνες και συναισθήματα επιστρέφουμε στη Λα Πας για να ξεκινήσουμε το δρόμο της επιστροφής για την Ελλάδα, έχοντας ολοκληρώσει ένα μοναδικό οδοιπορικό που δεν έχει επαναληφθεί από ελληνικό ταξιδιωτικό γραφείο.

Η προέλευση της τέχνης των χαλιών χάνεται μέσα στους αιώνες και η αξία τους γίνεται αντιληπτή μόνον αν εξεταστεί προσεκτικά το υφάδι τους.
Προκαλεί πραγματικά κατάπληξη ο απίστευτος αριθμός κόμπων που απαιτεί η ύφανση ενός χαλιού, έστω και μικρών διαστάσεων, φτιαγμένου σύμφωνα με την αρχαία τεχνική, που μεταβιβάστηκε από γενιά σε γενιά μέσα στους αιώνες.
Αρκεί να σκεφτούμε πως πρόκειται για εκατομμύρια κόμπων, εκτελεσμένων όλων με το χέρι σύμφωνα με ένα σχέδιο τις πιο πολλές φορές περίπλοκο και πλουσιότατο σε ποικιλία χρωματισμών.
Στην Περσία, το χαλί είναι απαραίτητο εξάρτημα του σπιτιού. Ο φτωχός το χρησιμοποιεί για να κοιμηθεί, για να προσευχηθεί, για να φάει, για να υποδεχθεί τον φιλοξενούμενό του.
Είτε στο μέγαρο του πλούσιου είτε στην καλύβα του φτωχού, το χαλί είναι παρόν.
Το χαλί του φτωχού, το κιλίμι (κιλίμ) δεν έχει κόμπους και είναι απλά υφασμένο. Το κιλίμι είναι από τα πιο αρχαία είδη, που το χρησιμοποιούσαν ακόμα και οι Σουμέριοι στα σπίτια τους.
Τα χαλιά παίρνουν συνήθως το όνομα της πόλης ή της περιοχής όπου κατασκευάζονται (Ισφαχάν, Ταμπρίζ, Κασάν, Χαμαντάν κλπ.) και κάθε περιοχή του Ιράν έχει να παρουσιάσει μια διαφορετική ποιότητα.
Ο ισλαμισμός απαγόρευσε στο χαλί την απεικόνιση της ανθρώπινης μορφής και γι΄ αυτό ως τον 19ο αιώνα αυτή εμφανίζεται αρκετά στυλιζαρισμένη. Αργότερα η λαϊκή τέχνη ξαναγύρισε στις αρχαίες παραδόσεις και στα θέματα εμφανίστηκαν και πάλι οι φανταστικές μορφές των βασιλιάδων, των ηρώων και τα μοτίβα των όμορφων κοριτσιών. Ακόμα και σήμερα, η τεχνική για τη χρωματική βαφή του χαλιού, η εκλογή του σχεδίου και η ύφανση δεν διαφέρουν από εκείνες που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Πέρσες.

Μια βραδιά στην ωραιότερη, ίσως, πλατεία του κόσμου Ναχς,  Τζαχάν, Ισφαχάν, Ιράν.

Είναι ο μήνας του Ραμαζάν . Οι τελευταίες ακτίνες του ήλιου βάφουν ρόδινο τον κομψό τρούλο του μικρού τεμένους  Λοτφολάχ, αναδεικνύουν τις κομψές, λεπτεπίλεπτες περιελίξεις των ισλαμί ανθισμένων κλώνων που τον στολίζουν. Οι  οικογένειες έχουν καταλάβει κάθε ελεύθερο στρωμένο με  γρασίδι χώρο της πλατείας, έχουν απλώσει τις κουβέρτες , έχουν ανοίξει τα μικρά κατασαρολάκια με κάθε λογής λιχουδιά και ανυπόμονα περιμένουν, κρυφοκοιτάζοντας τα εφοδιασμένα με την κατάλληλη εφαρμογή κινητά τους,  τη δέουσα στιγμή για να ξεκινήσουν το μοναδικό γεύμα της  ημέρας. Τα μαυρομάτικα πιτσιρίκια τσαλαβουτάν στα νερά του σιντριβανιού ενώ γονείς, γιαγιάδες και παππούδες σιγοκουβεντιάζουν στις πρασιές .
Σου χαμογελούν καθώς περιδιαβαίνεις την πλατεία , ανταποδίδεις το χαμόγελο και αμέσως επιμένουν να κάτσεις μαζί τους, σε φιλεύουν από τους μεζέδες τους. Τα πρόσωπα τους φωτίζονται  όταν απαντάς στην κλασσική ερώτηση, «Ποια είναι η χώρα σου ;» «Είμαι Ελληνίδα» «Α, με τους Έλληνες έχουμε κοινή ιστορία, τους αγαπάμε πολύ».

Ο δρόμος του μεταξιού

Ο "Δρόμος του Μεταξιού" είναι ένα μάλλον απατηλό όνομα για το μεγάλο εμπορικό δρόμο Ανατολής - Δύσης, στο βαθμό που αφήνει να εννοηθεί ότι τα καραβάνια που διέσχιζαν την Κίνα, την Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή, ακολουθούσαν μία και μόνη διαδρομή και διακινούσαν ένα και μόνο αγαθό, το πολύτιμο μετάξι.
Στην πραγματικότητα, ο Δρόμος του Μεταξιού προσδιορίζει ένα τεράστιο δίκτυο από μονοπάτια καραβανιών - εμπορικών διαδρομών που ελίσσονταν ανάμεσα σε μερικά από τα ψηλότερα βουνά και τις πιο ανεμόδαρτες ερήμους της γης, ανάμεσα από κινούμενες αμμοθίνες, δύσβατα μονοπάτια, στέπες, πόλεις και κωμοπόλεις. Μονοπάτια που συγχωνεύονταν σε μια χούφτα περάσματα που είχαν χαραχθεί σε μερικά από τα πιο αδιαπέραστα βουνά του κόσμου - το Παμίρ, το Ινδοκούς και το Καρακορούμ – και μετά πάλι πολλαπλασιάζονταν, ωοτοκώντας δεκάδες διαδρομές απόκλισης.
O "Δρόμος του Μεταξιού", η μακρύτερη εμπορική οδός του κόσμου, αποτέλεσε για πάνω από 2.000 χρόνια μία από τις σημαντικότερες και συνάμα γοητευτικότερες πολιτιστικές περιπέτειες στην ανθρώπινη ιστορία. Ανέπτυξε ένα χωρίς προηγούμενο εμπόριο, αλλά η  πραγματική του δόξα και η θέση του στην ιστορία της ανθρωπότητας ήταν το αποτέλεσμα της ανταλλαγής ιδεών, τεχνολογίας και θρησκευτικών δοξασιών ανάμεσα στα διάφορα έθνη.
Από το δρόμο αυτό δεν διακινήθηκαν μόνο το πολυπόθητο μετάξι, πολύτιμες πέτρες και άλλααγαθά, αλλά και θρησκείες, πολιτισμοί γλώσσες, παραδόσεις, εμπειρίες, γνώσεις, ανακαλύψεις, γεύσεις, ιδέες. Κατά τη διάρκεια των αιώνων ο Δρόμος του Μεταξιού, που συνέδεε τους μεγαλύτερους πολιτισμούς του τότε γνωστού κόσμου, έγινε το σύμβολο κάθε επαφής Ανατολής – Δύσης.
Ο δρόμος αυτός χρησιμοποιήθηκε από ιδρυτές διαφόρων θρησκειών, ιερείς και μοναχούς, εργάτες και καλλιτέχνες, καθώς και από τους πρώτους "ερευνητές".
Από το δρόμο αυτό έφτασε ο Βουδισμός στην Κίνα, εδώ συναντήθηκε με το Ελληνικό πνεύμα που είχε ριζώσει στην περιοχή από τα χρόνια του Μέγα Αλέξανδρου.
Τον ίδιο δρόμο ακολούθησαν αιώνες αργότερα οι Νεστοριανοί μοναχοί που αποκάλυψαν στον Ιουστινιανό το μυστικό της παραγωγής του μεταξιού, ένα από τα πιο καλοπροστατευμένα μυστικά της ιστορίας. Από το δρόμο αυτό ο Βενετός Μάρκο Πόλο πραγματοποίησε το ταξίδιτου στην Ανατολή.
Το μετάξι αδιαμφισβήτητα ανακαλύφθηκε στην Κίνα όπου, λόγω της υπέροχης αίσθησης και της μεγαλοπρεπούς εμφάνισής του, προτιμήθηκε για την κατασκευή των ρούχων. Η ιστορία του βέβαια χάνεται στα βάθη των αιώνων και είναι συνυφασμένη με Κινέζικους μύθους και παραδόσεις.
Οι Κινέζοι απαγόρευαν με αυστηρούς νόμους τη διάδοση της σηροτροφίας, ενώ η εξαγωγή των σπόρων του μεταξοσκώληκα τιμωρούνταν με θάνατο. Επιτρεπόταν μόνο η εξαγωγή κατεργασμένων νημάτων και υφασμάτων. Η Ιαπωνία, οι Ινδίες και η Περσία ήταν κέντρα εμπορίας του εξαγόμενου μεταξιού.
Αυτό άλλαξε 3ο π.Χ. αι., όταν τα ταξίδια του ZHANG QIAN έφεραν τη δυναστεία των Χαν (206 π.Χ.-220 μ.Χ.) σε επαφή με πολλά Κεντροασιατικά βασίλεια και άνοιξαν τον μεγάλο εμπορικό δρόμο ΑΝΑΤΟΛΗΣ – ΔΥΣΗΣ. Με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου (336-323 π.Χ.) το μεταξωτό ύφασμα εισήχθη και στην αρχαία Ελλάδα. Στα Ρωμαϊκά χρόνια οι εισαγωγές κατεργασμένης και ακατέργαστης Σινικής κλωστής και έτοιμων υφασμάτων συνεχίστηκαν. Οι πηγές μαρτυρούν ότι την περίοδο αυτή το μετάξι είχε τεράστια αξία, ίση με αυτήν των πολύτιμων λίθων και του χρυσού. Από το 105 π.Χ. η Κίνα και η Παρθία ξεκίνησαν τις εμπορικές συναλλαγές μέσω του δρόμου των καραβανιών που υπήρχε μεταξύ τους. Τότε ουσιαστικά γεννήθηκε ο Δρόμος του Μεταξιού. Όμως μόλις το 1870 ο Γερμανός γεωγράφος Φερδινάνδος φον Ριτχόφεν έδωσε το όνομα που μας είναι πια γνωστό ως ο "Δρόμος του Μεταξιού".
Το εμπόριό του αρχικά γινόταν από μεγάλα καραβάνια εμπόρων και ζώων που ταξίδευαν μέσα από δύσβατα μονοπάτια πάνω σε κάποια από τα ποιο αφιλόξενα εδάφη της επιφανείας της γης – ερήμους και χιονοσκέπαστα βουνά. Οι κίνδυνοι που αντιμετώπιζαν οι έμποροι των καραβανιών ήταν τεράστιοι, όπως τεράστια όμως ήταν και τα κέρδη κάθε αποστολής, της οποίας η χρονική διάρκεια ξεπερνούσε πολλές φορές τα 2 χρόνια.
Ήταν πραγματικά ασύλληπτο το μέγεθος των δυσκολιών, της απόστασης και των κινδύνων για τους ανθρώπους της εποχής εκείνης που επιχειρούσαν να συμμετάσχουν σ' αυτό το εμπορικό καραβάνι, σ' αυτό το πολιτισμικό "αλισιβερίσι" Ανατολής - Δύσης!
Το καλοκαίρι τα καραβάνια ταξίδευαν κατά τη διάρκεια της νύχτας - φοβόντουσαν λιγότερο τους μυθικούς δαίμονες της ερήμου παρά την αφόρητη ζέστη. Μεγάλες αμμοθύελλες ανάγκαζαν ανθρώπους και ζώα να σκύβουν στο χώμα για μέρες μέχρι να περάσει. Ασθένειες υψομέτρου, τύφλωση από το χιόνι κλπ επιδρούσε σε ζώα και ανθρώπους που μαζί με τις αναρριχήσεις ήταν αιτίες πολλών ατυχημάτων.
Για το φόβο των ληστών που έλκονταν από τα φορτία του μεταξιού, πολυτίμων λίθων, αρωμάτων και μπαχαρικών, οι έμποροι ένωναν τις δυνάμεις τους σχηματίζοντας μεγάλα καραβάνια 1000 καμηλών (κυρίως αυτών με δύο καμπούρες, τις βακτριανές).
O εμπορικός αυτός δρόμος των καραβανιών ήταν μια αρτηρία μήκους 12.000 χιλιομέτρων – η απόσταση μεταξύ των δύο οικουμενικών πρωτευουσών της εποχής εκείνης: το Ξιάν της Κίνας και της Κωνσταντινούπολης του Βυζαντίου.
Για 12.000 χιλιόμετρα και διασχίζοντας 17 χώρες, η κύρια αυτή εμπορική αρτηρία του κόσμου ένωνε κάποιους από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς του κόσμου: Κινεζικό, Μογγολικό, Ινδικό, Περσικό, Μεσοποταμιακό, Αιγυπτιακό, Ελληνικό, Ρωμαϊκό, Βυζαντινό.
Με αφετηρία τη μεγαλοπρεπή πρωτεύουσα της Κίνας, το Χιάν (Τσαγκ Αν), τη μητρόπολη του μεταξιού, τα καραβάνια των Κινέζων εμπόρων, φορτωμένα με χιλιάδες μέτρα μεταξιού, πήγαιναν βορειοδυτικά, διέσχιζαν το γεωγραφικό διάδρομο του Γκανσού στην επαρχία GANSU και το διάδρομο HEXI στο Σινικό τείχος, με προορισμό την πόλη - όαση Ντουνγκχουάνγκ, "το άκρο του πολιτισμένου κόσμου" για τους Κινέζους, ένα ισχυρό στρατιωτικό οχυρό, που την εποχή της άνθισης του δρόμου του Μεταξιού ήταν μια από τις  πλουσιότερες πόλεις της Ασίας. Στο Ντουνχουάνγκ καταλήγει το περίφημο Σινικό Τείχος έχοντας διανύσει μια πορεία χιλιάδων χιλιομέτρων πάνω στο ποικιλόμορφο ανάγλυφο της  Κινεζικής γης. Από το σημείο αυτό και μετά, την προστασία της Ουράνιας Αυτοκρατορίας επωμιζόταν η φοβερή έρημος Τακλαμακάν, της οποίας το όνομα σημαίνει "η έρημος που δεν έχει επιστροφή", μαζί με την οροσειρά των Ιμαλαΐων στο νότο και την έρημο Γκόμπι στο βορρά.
Εκεί, πωλούσαν ή αντάλλαζαν εμπορεύματα με τους Κεντροασιάτες μεσίτες - Πάρθους, Σογδιανούς, Ινδούς, Κουσάν - που τα μετέφεραν στις πόλεις των Περσών, των Συρίων και των Ελλήνων εμπόρων. Κάθε αλλαγή ανέβαζε το κόστος της τελικής τιμής του προϊόντος, που έφθανε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από Εβραίους και Έλληνες εμπόρους. Μέχρι το Ντουνχουάνγκ τα καραβάνια είχαν διανύσει περίπου 800 χιλιόμετρα. Τα επόμενα 1.500 χιλιόμετρα ήταν τα δυσκολότερα όλης της διαδρομής. Στις παρυφές της Τακλαμακάν, με θερμοκρασίες ημέρας 400 C και νύχτας -200 C, οι αμμοθύελλες ήταν σφοδρές και οι κινούμενες αμμοθίνες έχουν θάψει ολόκληρες πόλεις.
Στο Ντουνχουάνγκ οι δρόμοι χωρίζονταν:
• Πολλά καραβάνια έπαιρναν το Βόρειο δρόμο μέσω του περάσματος JadeGate (Yumenguan), βορειοδυτικά του Ντουνχουάνγκ, κατά μήκος των Νότιων πλαγιών των Τιέν Σαν (TienShan, Ουράνια όρη). Περνούσαν τη Βόρεια πλευρά της ερήμου ΤΑΚΛΑΜΑΚΑΝ προς τις πόλεις-οάσεις Hami, Turpan, Yangi, Korla, Kucha, Aksu και  Kashgar.
• Άλλοι διάλεγαν τον πιο δύσκολο αλλά ίσιο δρόμο από το YangguanPass, Νοτιοδυτικά του Ντουνχουάνγκ και κατά μήκος των Βόρειων πλαγιών του βουνού Kunlun, στη Νότια πλευρά της ΤΑΚΛΑΜΑΚΑΝ, προς τις πόλεις-οάσεις Μίραν, Έντερε, Νίγια, Κερίγια, Khotan, Yarkand και Kashgar.
• Στην ουσία τα δύο αυτά τμήματα ακολουθούσαν την περίμετρο της ερήμου ΤΑΚΛΑΜΑΚΑΝ.
• Άλλο ένα παρακλάδι ήταν ο "δρόμος του κέντρου": από το Γιού Μεν Κουάν περνούσε κοντά στη Βόρεια όχθη της λίμνης ΛοπΝορ και διασχίζοντας την όαση Λουλάν κατέληγε στο Βόρειο κλάδο.
• Οι συνηθισμένοι στις απάνθρωπες κλιματολογικές συνθήκες της ερήμου ντόπιοι, χρειάζονταν συνήθως ένα μήνα πορείας μέσα από οάσεις και αμμόλοφους προκειμένου να φτάσουν στο Κασγκάρ, την πόλη-σταυροδρόμι των εμπόρων. Ίσως δεν υπάρχει άλλη περιοχή πάνω στη γη, στην οποία επί αιώνες ο πολιτισμός να επηρεάστηκε τόσο πολύ από την οικονομία, όσο στους εμπορικούς δρόμους της Κεντρικής Ασίας και ιδιαίτερα στις πόλεις – οάσεις ανάμεσα στο Ντουνχουάνγκ και το Κασγκάρ (Kashi). Εκεί όπου οι ορεινοί όγκοι της Κεντρικής Ασίας αγκαλιάζουν την έρημο Τακλαμακάν και το Ισλάμ διαπερνά τα σύνορα της Κίνας, βρίσκεται η σημαντικότερη όαση της Κινεζικής Δύσης, το Κασγκάρ, μια πόλη – σταθμός στο δρόμο του μεταξιού και των καραβανιών της Κεντρικής Ασίας. Η πλειονότητα του πληθυσμού είναι Ουιγούροι και η πόλη είναι διάσπαρτη με μνημεία Μουσουλμανικής αρχιτεκτονικής.
Στην πόλη αυτή τα εμπορεύματα για άλλη μια φορά άλλαξαν χέρια, περνώντας σε τολμηρούς ορεσίβιους μεταπράτες, οι οποίοι είχαν διάφορες επιλογές, προκειμένου τα φορτία τους να φτάσουν στη δυτική πλευρά των βουνών που αγκάλιαζαν το Κασγκάρ.
• Κάποιοι πήγαιναν Δυτικά από το πέρασμα Terek των TienShan για να βρεθούν στη συνέχεια στις στέπες της Κεντρικής Ασίας, στα βασίλεια της Fergana και Σογδιανής (Τασκένδη, Σαμαρκάνδη και Μπουχάρα του σημερινού Ουζμπεκιστάν) και πέρα από τον ποταμό Ώξο στη Merv. H διαδρομή αυτή των καραβανιών ήταν η πιο γνωστή και προτιμητέα από τους εμπόρους της εποχής εκείνης.
• Άλλοι διέσχιζαν την οροσειρά των Παμίρ κοντά στη Tashkurgan και πήγαιναν κατά μήκος του WakhanCorridor του Αφγανιστάν, στο αρχαίο Ελληνοπερσικό βασίλειο της Βακτρίας και από εκεί συναντούσαν το Βόρειο δρόμο στη Merv της Περσίας.
• Άλλος δρόμος από το Kashgar περνούσε από την Tashkurgan και μέσω του ορεινού περάσματος του Karakoram έφθανε στο σημερινό Αφγανιστάν. Ήταν ίσως το δυσκολότερο κομμάτι του δρόμου, η λιγότερο γνωστή και προτιμητέα διαδρομή.
• Επίσης υπήρχαν βραχίονες με κατεύθυνση νότια προς το Καρακοράμ και την Ινδία και βόρεια μέσω του ποταμού Ili στις στέπες της Σάκα.
Από τη Merv ο δρόμος συνέχιζε Δυτικά - πιο εύκολα πια - προς την παλιά πρωτεύουσα της Παρθίας, την Εκατόμπυλο (σημερινή Damghan), διέσχιζε το Βόρειο Ιράν (Τεχεράνη, Ταυρίδα), συνέχιζε Νότια της Κασπίας προς τη Χαμαντάν (Νοτιοδυτικά της Τεχεράνης) και προς τις αρχαίες δίδυμες πόλεις Σελευκεία και Κτησιφώντα κοντά στη Βαγδάτη, στον ποταμό Τίγρη.
Από εκεί διάφοροι δρόμοι οδηγούσαν μέσω Συρίας στην Αντιόχεια, στην Παλμύρα, στις Ανατολικές ακτές της Μεσογείου και στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία – αργότερα και στην Κωνσταντινούπολη. Τα αγαθά προωθούντο μέσω της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, ενώ τα καραβάνια επέστρεφαν με νέα φορτία πάνω στα ίδια μονοπάτια.
Μπαχαρικά, πορσελάνες, πολύτιμοι λίθοι, αρώματα κινούνταν προς δυσμάς με αντάλλαγμα χρυσάφι, ασήμι, γυαλί, μαργαριτάρια, κοράλλια, μάλλινα και λινά υφάσματα. Στη μέση βρισκόταν η Κεντρική Ασία που με τα ζώα της - άλογα και βακτριανές καμήλες - βοηθούσε στη διακίνηση των αγαθών και προς τις δύο κατευθύνσεις.
Από την Κίνα ήρθαν το γλυκάνισο, τα τριαντάφυλλα, τα χρυσάνθεμα, το κεχρί, η μουριά, αλλά και το χαρτί, η πυρίτιδα και η μαγνητική πυξίδα.
Από τη Δύση ήρθαν στην Κίνα το τριφύλλι και τα κρασοστάφυλα. Η τέχνη της παρασκευής κρασιού ήρθε αργότερα.
Από την Περσία φιστίκια, ροδάκινα, αχλάδια, καρύδια, νάρκισσος, μύρο, λιβάνι.
Από την Κεντρική Ασία αμύγδαλα, jade, λάπιςλάζουλι, αγγούρια, κρεμμύδια, άλογα.
Από την Ινδία σπανάκι, λωτός, σανδαλόξυλο, πιπέρι, βαμβάκι.
Η πτώση της Μογγολικής Αυτοκρατορίας το 15ο αιώνα διατάραξε τη ροή των αγαθών διαμέσου της Ασίας και οι Ευρωπαίοι άρχισαν να αναζητούν θαλάσσιες οδούς προς την Άπω Ανατολή. Πορτογαλέζικα πλοία - εξοπλισμένα με πυξίδες και εφοδιασμένα με πυρίτιδα - έφτασαν στην Κίνα το 1515, ανοίγοντας το δρόμο στην ανάπτυξη του θαλάσσιου εμπορίου, το οποίο έκανε πλέον περιττό το Δρόμο του Μεταξιού, με αποτέλεσμα τη βαθμιαία παρακμή του.

Εμπορική ονομασία που δίνεται στα αβγά διαφόρων ψαριών και ιδιαίτερα των οξύρρυγχων, οι οποίοι ζουν στην Κασπία Θάλασσα και στον Εύξεινο Πόντο.
Αν και η Ρωσία είναι η πρώτη σε παραγωγή χώρα, το Ιράν κατέχει και αυτό μια σημαντική θέση στο χάρτη παραγωγής.
Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι χαβιαριού, το χαβιάρι σε κόκκους και το πιεσμένο χαβιάρι. Πωλείται φρέσκο ή παστεριωμένο και διαφοροποιείται ανάλογα με το μέγεθος, το χρώμα και το είδος της μουρούνας (οξύρρυγχου).
Beluga: Το ακριβότερο χαβιάρι, παράγεται από τα μεγαλύτερα σε μέγεθος είδη ψαριού, που μπορούν να φτάσουν μέχρι και τα 800 κιλά! Τα αυγά έχουν γκρι χρώμα, είναι βαριά και ξεχωρίζουν το ένα με το άλλο. Έχουν το μειονέκτημα του να σπάνε εύκολα, και εάν συμβεί αυτό, το χαβιάρι γίνεται “λαδερό”.
Ossetra: Ένα πιο σπάνιο είδος του αγαπημένου και καλύτερου κατά πολλούς χαβιαριού, με χρώμα ελαφρώς κίτρινο και καφέ. Συνήθως “λαδερό”.
Sevruga: Το φθηνότερο χαβιάρι, χρώματος σκούρου γκρι, προέρχεται από τα μικρότερα σε μέγεθος ψάρια. Το πατημένο ή πιεσμένο χαβιάρι προέρχεται από τα πιο ώριμα αυγά, στο τέλος της εποχής του ψαρέματος μουρούνας. Χρειάζονται περίπου πέντε κιλά αυγά για να φτιάξουν ένα κιλό πιεσμένο χαβιάρι, το οποίο συνήθως είναι αρκετά αλμυρό αλλά και λαδερό.Μερικές φορές διαβάζουμε και για το κόκκινο χαβιάρι, το οποίο βέβαια είναι λανθασμένο, μιας και πρόκειται απλά για αυγά σολομού. Όταν θέλετε να απολαύσετε λίγο χαβιάρι, προτιμήστε το σκέτο και γευθείτε ένα κουταλάκι του γλυκού, κρύο και όχι παγωμένο. Αν σκέφτεστε να το συνδυάσετε με κάτι, δοκιμάστε το με λίγο βούτυρο, αλλά ποτέ με λεμόνι, αφού το αλλοιώνει!

Μερικές πληροφορίες για το Χαβιάρι
 Το χαβιάρι είναι χαμηλό σε θερμίδες.
 Είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες όπως η Ισταμίνη, η Λυζίνη και η Ισολευκλίνη.
 Οι υπάρχουσες βιταμίνες στο χαβιάρι είναι: Βιταμίνη Α, Γ, PP, B2, B6 και B12.
 Είναι πλούσια πηγή ωμέγα-3 λιπαρών οξέων.
 Θεωρείται ως ένα από τα πιο γνωστά Αφροδισιακά.
 Οι Belugas, που παράγουν το καλύτερο και ακριβότερο χαβιάρι, είναι τα μεγαλύτερα ψάρια του γλυκού νερού.

Οροπέδιο της Κεντρικής Ασίας, σπουδαίος ορεογραφικός κόμβος, από όπου ξεκινούν οι ορεινές αλυσίδες των Ιμαλαΐων, Καρακόραμ, Κουνλούν, Τιεν Σαν, Αλάι και Χιντουκούς.
Βρίσκεται σε βόρειο πλάτος 36°-40° και σε ανατολικό μήκος 70°-75°
Το όνομα Παμίρ σημαίνει ορεινός λειμώνας.
Το οροπέδιο αυτό έχει μέσο ύψος 3.900 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας και περιβάλλεται από ψηλές χιονοσκεπείς κορυφές.
Το κλίμα είναι το χαρακτηριστικό των περιοχών της στέπας με συχνές βροχοπτώσεις κατά τα τέλη της άνοιξης και τις αρχές του καλοκαιριού.
Σε όλη τη διάρκεια του έτους πνέουν άνεμοι από τα νοτιοδυτικά.
Η βλάστηση αποτελείται από πόες και αραιά δάση.
Τα κράσπεδα του Παμίρ υπόκεινται σε τακτικούς σεισμούς που ταλαιπωρούν τακτικά τις γύρω χώρες (κυρίως Ιράν και Αφγανιστάν).
Οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής ανήκουν στη φυλή των Τατζίκων και των Κιργισίων που ασχολούνται με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία.
Στην περιοχή υφίστανται λίγοι αυτοκινητόδρομοι, μερικοί των οποίων ακολουθούν δύσβατες περιοχές των αρχαίων καραβανιών.
Κατά την αρχαιότητα η εμπορική οδός μεταξύ Ρώμης - Κίνας διέρχονταν από το Βόρειο Παμίρ.
Από την ίδια οδό οι Νεστοριανοί διέδωσαν τον Χριστιανισμό στη Κεντρική Ασία.
Από τη δίοδο Τέρεκ που βρίσκεται σε ύψος 3.815 μέτρων πέρασε το 1273 ο Μάρκο Πόλο.

Το Ναγκόρνο (ορεινό) Καραμπάχ ή Αρτσάχ (η αρχαία ονομασία του), είναι ένα νεοσύστατο κράτος που ιδρύθηκε στα χρόνια της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, κάνοντας χρήση σχετικού δικαιώματος που παρείχε το Σοβιετικό Σύνταγμα και κηρύσσοντας την ανεξαρτησία του από το Αζερμπαϊτζάν με δημοψήφισμα. Ωστόσο δεν είναι διεθνώς αναγνωρισμένο και τυπικά υπάγεται στο Αζερμπαϊτζάν παρά το γεγονός ότι η πλειονότητα των κατοίκων του είναι Αρμένιοι. Βρίσκεται στην περιοχή της Υπερκαυκασίας και συνορεύει δυτικά με την Αρμενία, ανατολικά και βόρεια με το Αζερμπαϊτζάν και νότια με το Ιράν. Το τοπίο στο Καραμπάχ ή Αρτσάχείναι ορεινό και δασώδες με δρυς και οξιές.Αλλά μέσα από τα δάση ξεπροβάλλουν και πεδιάδες με αμπελώνες, οπωρώνες και ελαιώνες για τους μεταξοσκώληκες. Η περιοχή διαθέτει επίσης πολλές ιαματικές πηγές και κοιτάσματα ψευδαργύρου, άνθρακα, μολύβδου, χρυσού, μαρμάρου και ασβεστόλιθου. Διοικητικήπρωτεύουσά της είναι ηΣτεπανακέρτκαι πολιτιστική η αρχαία αρμενική Σουσί. Ο αρμενικός πολιτισμός έχει τις ρίζες του από την αρχαιότητα στην περιοχή του Αρτσάχκαι άκμασε ιδιαίτερα κατά την πρώιμη μεσαιωνική εποχή. Για παράδειγμα τον 5ο αιώνα, λειτούργησε εκεί το πρώτο αρμενικό σχολείο στο μοναστήρι Αμαράς υπό τον ΆγιοΜεσρώπΜαστότς, που δημιούργησε το αρμενικό αλφάβητο. Γύρω στα μέσα του 7ου αιώνα, η περιοχή κατακτήθηκε από ΆραβεςΜουσουλμάνουςμαζί με την Περσία και κυβερνήθηκε από τοπικούς διοικητές του Χαλιφάτου. Το 821 ο αρμένιος πρίγκιπας ΣαχλΣμπατιάνεπαναστάτησε στο Αρτσάχκαι έτσι ιδρύθηκε η Βουλή των Χατσέν (από τη λέξη χατς που σημαίνει σταυρός). Έτσι το Αρτσάχ έγινε πριγκιπάτο κι αυτό διήρκεσε ως τις αρχές του 19ου αιώνα. Τότε έγινε προτεκτοράτο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και ο ΤσάροςΑλεξάνδρος Α' αναγνώρισε τον ντόπιο πρίγκιπα ΙμπραχίμΧαλίλ Χαν και τους απογόνους του ως τους μοναδικούς κληρονομικούς ηγεμόνες της περιοχής.
Η σημερινή σύγκρουση Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, έχει τις ρίζες της στη σοβιετική έμπνευση περί Υπερκαυκασίας (1918). Επρόκειτο για τη δημιουργία μίας Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας (της Υπερκαυκασίας), η οποία όμως διαλύθηκε αμέσως στις ξεχωριστές Δημοκρατίες της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Γεωργίας. Τον Ιούλιο του 1918, η πρώτη αρμενική Συνέλευση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανακήρυξε την περιοχή αυτοδιοικούμενη και δημιούργησε εθνικό συμβούλιο και κυβέρνηση. Τον Αύγουστο του 1920, η Αρμενία υπέγραψε μια προκαταρκτική συμφωνία με τους μπολσεβίκους, στην οποία τους παραχωρούσε την περιοχή μέχρι την τελική διευθέτηση.Από τότε και για αρκετές δεκαετίες με τη Σοβιετική Ένωση να έχει σταθερά τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, η διαμάχη σταμάτησε. Και επανήλθε λίγο πριν τη διάλυση της ΕΣΣΔ.Το 1987 οι Αρμένιοι κάτοικοι του Ναγκόρνο Καραμπάχ κατηγόρησαν το Αζερμπαϊτζάν γιααζερικοποίησηκαι έστειλαν αίτημα προς τη Μόσχα για ένωση με την Αρμενία. Στις 10 Δεκεμβρίου 1991, σε δημοψήφισμα ενέκριναν τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Το δημοψήφισμα μποϊκοτάρισαν οι Αζέροι του Ναγκόρνο Καραμπάχ και αμέσως μετά ξέσπασε ένας πόλεμος πλήρους κλίμακας μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, με το δεύτερονα λαμβάνει υποστήριξη από την Αρμενία. Τον Μάιο του 1994, υπεγράφη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός η οποία τυπικά παραμένει σε ισχύ μέχρι σήμερα… Αλλά το έχουμε ξαναδεί, αυτές οι ιστορίες δεν τελειώνουν έτσι εύκολα...

Το Ασγκαμπάτ είναι η πρωτεύουσα και πιο μεγάλη πόλη του Τουρκμενιστάν με πληθυσμό 827.500 κατοίκους. Βρίσκεται στο νότιο Τουρκμενιστάν και απέχει μόλις 25 χλμ. από τα σύνορα με το Ιράν. Το όνομά της, Ασγκαμπάτ, σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «πόλη της αγάπης» ή «η πόλη όπου οικοδομήθηκε η αγάπη». Μεγάλο μέρος της πόλης καταστράφηκε από τον σεισμό του 1948, αλλά έκτοτε ανοικοδομήθηκε εκτενώς, τα τελευταία δε χρόνια υπό τον αυστηρό κανόνα της αστικής ανάπλασης με το όνομα "Λευκή Πόλη" του Saparmurat Niyazov, με αποτέλεσμα την κατασκευή μνημειωδών έργων από δαπανηρό λευκό μάρμαρο.

«Την ημέρα αυτή ο Πέρσης βασιλιάς φορούσε το στέμμα με τον κύκλο του ήλιου, και ως πρώτος ιερέας στον Ναό της Φωτιάς μοίραζε πλούσια δώρα στον λαό του».
Οι παραδόσεις για τις γιορτές Νοβρούζ (ή Νεβρούζ) χάνονται μέσα στο πέρασμα των χιλιετιών και τα διδάγματα του ζωροαστρισμού: ήταν την πρώτη μέρα του νέου έτους, σύμφωνα με το ημερολόγιό τους, όταν οι Ζωροάστρες γιόρταζαν το Νοβρούζ, την αλλαγή της εποχής και τον ερχομό της άνοιξης. Σήμερα, τη συγκεκριμένη ημέρα γιορτάζουν περίπου 300 εκατ. άνθρωποι σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, το Αζερμπαϊτζάν, η Γεωργία, η Ινδία, το Ιράν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Ιρακινό Κουρδιστάν, το Τατζικιστάν, η Τουρκία, το Ουζμπεκιστάν, το Πακιστάν, το Τουρκμενιστάν.

Στο Ουζμπεκιστάν το Νοβρούζ γιορτάζεται οικογενειακά, σε χαρούμενη ατμόσφαιρα, όπως ο δυτικός κόσμος γιορτάζει την Πρωτοχρονιά. Οι άνθρωποι καθαρίζουν και τακτοποιούν τα σπίτια τους, αγοράζουν καινούργια ρούχα, και την ημέρα της εαρινής ισημερίας μαζεύεται ολόκληρη η οικογένεια, ετοιμάζουν παραδοσιακά πιάτα, αλμυρές και γλυκές γεύσεις, διασκεδάζουν και ανταλλάσσουν δώρα.