Αλγερία - Εκεί που η έρημος συναντά την Μεσόγειο | Φεβρούαριος - Νοέμβριος 2018

Πολύχρωμη χώρα, με μοντέρνες αλλά και μεσαιωνικές πόλεις, υπέροχους κήπους, ψηλά βουνά αλλά και απέραντη έρημο.

Αυτή η χώρα στο βορειοδυτικό άκρο της Αφρικής φαίνεται να αγαπά ιδιαίτερα τους μύθους. Σύμφωνα με τη μαροκινή παράδοση, ο ελληνικής καταγωγής ημίθεος με το όνομα Ηρακλής διάλεξε τον χώρο όπου εκτείνεται πλέον το σημερινό Μαρόκο για να κάνει έναν ακόμη άθλο του. Κρατώντας λοιπόν με το ένα χέρι του την Ευρώπη και με το άλλο την Αφρική άφησε να περάσει με ορμή ανάμεσά τους το αλμυρό νερό του Ατλαντικού και έτσι γεννήθηκε η Μεσόγειος. Το σημείο όπου απέμεινε η «ουλή» το ονόμασε Γιβραλτάρ και την καινούργια γη που απλώθηκε νοτιότερα την αποκάλεσε Μαρόκο. Από τη μία πλευρά της η νέα χώρα αγνάντευε τον παγωμένο Ατλαντικό και από την άλλη τη νέα θάλασσα, ενώ προς ανατολάς συνόρευε με την Αλγερία και προς τον Νότο με τη Μαυριτανία. Για να μη νιώθουν μοναξιά οι ντόπιοι, ο Ηρακλής τούς έφερε νέους κατοίκους από το Μάλι και το Σουδάν και έτσι γεννήθηκαν οι πρώτοι Βερβερίνοι, ενώ λίγο αργότερα κατέφθασαν εκεί τα πρώτα καραβάνια από το Ισραήλ, σχηματίζοντας τη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα του κόσμου.

Ένας φιλόσοφος τείνει να βλέπει πάντα τα πράγματα αλλιώς. Για παράδειγμα μία πόλη είναι κατασκευή ή έργο τέχνης; Θα πείτε εξαρτάται… και έχετε δίκιο. Όμως η λευκή, κόκκινη και ροζ Γκαρντάια, αυτή η αλγερινή πόλη που είναι χτισμένη πάνω στη Σαχάρα, στην ημιερημική κοιλάδα του Μ’Ζαμπ μάλλον είναι περισσότερο έργο τέχνης παρά κατασκευή… κι ας χτίστηκε πριν από 1000 χρόνια με σκοπό αποκλειστικό την προστασία των κατοίκων της από την έρημο, τη φωτιά και τους επιδρομείς…
Το 1963, η γαλλίδα υπαρξίστρια Σιμόν ντε Μποβουάρ, στον τρίτο τόμο της αυτοβιογραφίας της στον οποίο μεταξύ άλλων καταγράφει την ερωτική και φιλοσοφική σχέση της με τον Ζαν Πολ Σαρτρ, αναφέρεται στην Γκαρντάια ως εξής: «είναι ένα κυβιστικός πίνακας ζωγραφικής, πανέμορφα κατασκευασμένος». Τι είναι λοιπόν αυτή η περίφημη Γκαρντάια; Και γιατί έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς και αρχιτεκτονικό πρότυπο πόλης ακόμη και για τη σύγχρονη εποχή;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η Γκαρντάια είναι η κεντρική πόλη μίας πεντάπολης η οποία χτίστηκε τον 10ο αιώνα από Ιβάδες Μουσουλμάνους. Αποτελεί ουσιαστικά την κεντρική πολίχνη-ακρόπολη της πεντάπολης – οι άλλες τέσσερεις απλώνονται γύρω της σε ισάριθμους λόφους. Ονομάζονται και Πέντε Ακροπόλεις. Κάθε πολίχνη-ακρόπολη περιλαμβάνει από μία κορυφή λόφου, μία πλαγιά, μία εσοχή, μία ράχη και μία όαση. Άγνωστο γιατί αυτοί οι πέντε οικισμοί χτίστηκαν χωριστά και όχι σαν μία ενιαία πόλη. Πιθανότατα αυτό να αποφασίστηκε για λόγους προστασίας. Οι ιδρυτές και κατασκευαστές αυτού του οικιστικού συνόλου έχτισαν τις πολίχνες όταν το 909 μ.Χ. κάηκε ολοσχερώς η πρωτεύουσά τους, η Ταχέρτ, η οποία εντοπίζεται στο σημερινό Μαγκρέμπ.  
Επέλεξαν λοιπόν οι Ιβάδες την Κοιλάδα του Μ’Ζαμπ για να ξαναρχίσουν κάπως τη ζωή τους. ‘Εχτισαν τους πέντε οικισμούς πάνω σε πέντε κορυφές της κοιλάδας σχηματίζοντας ένα νοητό γαϊτανάκι και επιπλέον έχτισαν την κάθε μία ακρόπολη σε κυκλικό σχήμα. Στο κέντρο δεσπόζει ο μιναρές, ο οποίος λειτουργεί επίσης ως παρατηρητήριο, οπλοστάσιο και σιταποθήκη. Γύρω από τον κάθε μιναρέ, σχηματίζουν ομόκεντρους κύκλους τα σπίτια. Το κάθε σπίτι, λευκό, κόκκινο ή ροζ, στεγάζει από μία οικογένεια. Είναι χτισμένο από άμμο, γύψο και πηλό και είναι απολύτως αυτόνομο σε σχέση με το διπλανό του. Οι εξωτερικοί τοίχοι είναι ιδιαίτερα ψηλοί, σαν μικρά τείχη, σαν το κάθε σπίτι να είναι ένα μικρό φρούριο, με βεράντες και στοές. Οι κύκλοι των σπιτιών συνεχίζονται διαδοχικά και πάντα ομόκεντροι μέχρι που φτάνουμε στα εξωτερικά τείχη της κάθε πολίχνης. Όποτε γινόταν κάποια επιδρομή από τους Βερβερίνους της Σαχάρας, οι κάτοικοι οχυρώνονταν μέσα στο τζαμί-οπλοστάσιο-σιταποθήκη. Και κάθε καλοκαίρι, ή εν πάσει περιπτώσει τους μήνες που ο ήλιος άναβε τους οικισμούς και η ζέστη ήταν αφόρητη, μετακόμιζαν στα ισάριθμα αλσύλια φοινίκων που βρίσκονται στα περίχωρα μαζί με τα νεκροταφεία.
Όσον αφορά τη διαβίωση των κατοίκων, αυτή στηριζόταν ανέκαθεν στο εμπόριο. Και η Γκαρντάια είχε την πρωτοκαθεδρία – την οποία διατηρεί ακόμη. Αποτελεί σημαντικό κέντρο παραγωγής χουρμάδων, με περίπου 60.000 φοίνικες. Το ξύλο των φοινίκων που έχουν πέσει χρησιμοποιείται για την κατασκευή στεγών. Τα υγιή δέντρα όμως δεν κόβονται καθώς θεωρούνται ζωντανά όντα που στηρίζουν τους κατοίκους. Μια άλλη σημαντική πηγή εσόδων είναι εδώ και αιώνες η κατασκευή κεραμικών, χαλιών και υφασμάτων. Μάλιστα τα χαλιά της Γκαρντάια είναι ξακουστά και κάθε Μάρτιο διοργανώνεται ειδική εθνική γιορτή-παζάρι.
Σήμερα η Γκαρντάϊα, η Μελίκα, η Μπενί Ισγκουέν, η Μπου Νούρα και η Ελ Ατέφ αποτελούν πόλο έλξης των επισκεπτών στην Αλγερία. Όχι μόνο ως αξιοθέατα μίας γνήσιας μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής, αλλά και ως αντικείμενο μελέτης για το πώς θα μπορούσε να γίνει η ζωή μας καλύτερη μέσα στις σύγχρονες απρόσωπες πόλεις.

Υπάρχουν ορισμένες πόλεις που και μόνο στο άκουσμα του ονόματός τους σε κάνουν να φαντάζεσαι μύθους και ιστορίες. Μία τέτοια πόλη είναι η Κωνσταντίνη.
Ο γάλλος συγγραφέας Γκι ντε Μοπασάν τον 19ο αιώνα είχε γράψει γι αυτήν: «Αυτό το ρυάκι παλιότερα το διέσχιζες από οκτώ γέφυρες. Σήμερα έξι από αυτές είναι ερείπια»… Είχαν καταστραφεί σε πολέμους. Τώρα που μιλάμε πάντως οι γέφυρες είναι και πάλι οκτώ. Και η αρχαία Κωνσταντίνη, αυτή η υπέροχη κρεμαστή πόλη πάνω στους γκρεμούς του Άτλαντα ζει μια νέα φρέσκια και όμορφη ακμή. 
Η ιστορία της είναι συναρπαστική. Αρχίζει από την εποχή των Φοινίκων, οπότε και ιδρύθηκε με την ονομασία Σίβα, δηλαδή «βασιλική πόλη». Εν συνεχεία πέρασε στην κυριαρχία του βερβερικού βασιλείου της Νουμιδίας από το 201 π.Χ. ως το 46 π.Χ. και ονομάστηκε Κίρτα. Μετά ήρθαν οι Ρωμαίοι με τον Ιούλιο Καίσαρα, ο οποίος τη μετονόμασε Αποικία Σιτλανόρουμ και έδωσε ειδικά προνόμια στους κατοίκους της. Το 311 η πόλη καταστράφηκε εξαιτίας ενός ρωμαϊκού εμφυλίου πολέμου. Όταν ο πόλεμος τελείωσε αυτοκράτορας στέφθηκε ο Κωνσταντίνος ο Μέγας, ο οποίος την ξανάχτισε το 313 και τη βάφτισε Κωνσταντίνη. Ακολούθησε η καταστροφική επέλαση των Βανδάλων το 432, αλλά από το 534 μέχρι το 697 η πόλη επεστράφη στη Βυζαντινή Εξαρχία της Αφρικής.
Τελικά τον 7ο αιώνα κατακτήθηκε από τους Άραβες οι οποίοι την αποκαλούσαν πλέον Κουσαντίνα. Η πόλη ανέκαμψε τον 12ο αιώνα. Τότε έγινε και πάλι ένα σημαντικό εμπορικό κέντρο το οποίο συνδεόταν με την Πίζα, τη Γένοβα και τη Βενετία. Από το 1529 προσαρτήθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Σαλά Μπέης, ο οποίος κυβέρνησε από το 1770 έως το 1792, διάνθισε την αρχιτεκτονική της και ένα μεγάλο μέρος του έργου του το βλέπουμε ακόμα και σήμερα. Τελευταίος μπέης της Κωνσταντίνης ήταν ο Αχμέντ μπεν Μοχάμεντ Τσέριφ, ο οποίος ανέλαβε το 1826. Αυτός ηγήθηκε μιας σθεναρής αντίστασης εναντίον των γαλλικών αποικιακών στρατευμάτων. Μάταια όμως… Στις 13 Οκτωβρίου 1837 η Κωνσταντίνη μαζί με την υπόλοιπη Αλγερία έγιναν αποικία της Γαλλίας μέχρι το 1962 οπότε ύστερα από πολλές μάχες και ηρωική αντίσταση των Αλγερινών, τα γαλλικά στρατεύματα απομακρύνθηκαν υπό τις διαταγές του Σαρλ ντε Γκολ και η Αλγερία έγινε μία ανεξάρτητη χώρα.
Όλες οι παραπάνω περιπέτειες, φυσικά έχουν αφήσει τα σημάδια τους στην Κωνσταντίνη. Και παρότι ανά τους αιώνες ο ένας κατακτητής γκρέμιζε τα κτίρια του προηγούμενου για να της δώσει το δικό του στυλ, έχουν βρεθεί εκεί, μέσα σε σπηλιές, μέχρι και τέχνεργα των προϊστορικών χρόνων καθώς και ζωγραφιές και λιβυκές εγχαράξεις. Επίσης στον καρχηδονιακό αρχαιολογικό χώρο Ελ Χόφρα ήρθαν στο φως περί τις χίλιες στήλες, οι οποίες σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο της Κίρτας και στο Λούβρο. Και φυσικά μέσα στην πόλη υπάρχουν διάσπαρτα τμήματα του ρωμαϊκού υδραγωγείου και άλλες ρωμαϊκές κατασκευές, όπως τα αρχαία λουτρά κοντά στη γέφυρα Σίνι Μ'σιντ. Τη ρωμαϊκή κυριαρχία τη βλέπουμε μέχρι και σε δομικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν εκ των υστέρων από τους Άραβες για την κατασκευή ισλαμικών μνημείων, τεμενών και των τειχών της μεντίνας ή αλλιώς Κάσμπα. Παρεμπιπτόντως το περίφημο Rock the Casbah οι Clash μάλλον το εμπνεύστηκαν ακριβώς εδώ…
Η μεντίνα, για την ιστορία, κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου πάνω σε έναν τεράστιο ασβεστολιθικό βράχο που βλέπει σε δύο φαράγγια και έναν γκρεμό. Σήμερα αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO χάρη τόσο στην τοποθεσία της, όσο και στην πολύ εντυπωσιακή αρχιτεκτονική της. Τα περισσότερα κτίρια χρονολογούνται τον 16ο και τον 17ο αιώνα και πολύ χαρακτηριστικό δείγμα αποτελεί το παλάτι του τελευταίου μπέη που κατασκευάστηκε τον 19ο αιώνα, εκτείνεται σε 5.600 τ.μ. και συνδυάζει μαυριτανικά με ευρωπαϊκά στοιχεία που επέλεγε ο ίδιος ο μπέης στα ταξίδια του για τις κρατικές υποθέσεις της Αλγερίας.
Μία ακόμη προσωπικότητα που ταυτίστηκε με την Κωνσταντίνη είναι και ο φυσικός Κάρολος Λουί Αλφόνς ο οποίος κέρδισε το Νομπέλ φυσιολογίας το 1907 χάρη σε αυτήν. Διότι εδώ, όταν εργαζόταν σε στρατιωτικό νοσοκομείο το 1880 ανακάλυψε ότι η θανατηφόρα μαλάρια αποτελεί στην πραγματικότητα ένα πρωτόζωο. Ήταν η πρώτη φορά που τα πρωτόζωα στοχοποιούνταν ως υπαίτιοι ασθενειών.
Και κλείνουμε αυτό το κείμενο με λίγο ακόμη αναπάντεχο name dropping. Στην Κωνσταντίνη γεννήθηκε η πριγκίπισσα Σαρλότ, μητέρα του πρίγκιπα Ρενιέ του Μονακό ο οποίος είχε νυμφευθεί τη Γκρέις Κέλι. Και τέλος… μέσα σε όλο αυτό το μεσαιωνικό, ρωμαϊκό, αραβικό, καρχηδονιακό κτλ. αρχιτεκτονικό πανδαιμόνιο, την υπογραφή του έβαλε και ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους και πρωτοπόρους του παγκόσμιου αρχιτεκτονικού φουτουριστικού μοντερνισμού: ο βραζιλιάνος Όσκαρ Νιμάγερ, ο οποίος σχεδίασε ένα από τα τέσσερα μεγάλα πανεπιστήμια της πόλης: το Κρατικό Αδελφοί Μεντουρί.

Ιδρύθηκε και οικοδομήθηκε από το μηδέν γύρω στο 100 μ.Χ. κατ’ εντολή του ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού και ονομάζεται Τιμγκάντ. Η πλήρης ρωμαϊκή ονομασία της ήταν Colonia Marciana Ulpia Traiana Thamugadi. Ο Τραϊανός τη βάφτισε έτσι προς τιμήν της μητέρας του, Μαρσίας, της μεγαλύτερης αδελφής του, Ουλπίας Μαρσιάνας, και του πατέρα του, Μάρκου Ούλπιου Τραϊανού.
Σήμερα η Τιμγκάντ έχει χαρακτηριστεί ως το σημαντικότερο και καλύτερα σωζόμενο δείγμα ρωμαϊκής ρυμοτομίας και πολεοδομίας στον κόσμο! Σε αυτό βοήθησε το γεγονός ότι ολόκληρη η πόλη ήταν καλυμμένη για αιώνες από στρώμα άμμου ύψους ενός μέτρου, μέχρι την ανασκαφή της το 1881. Και φυσικά εννοείται πως αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Αρχικά χτίστηκε πάνω σε μία εύφορη γεωργική περιοχή ως στρατιωτική αποικία που προοριζόταν για προπύργιο εναντίον των Βερβέρων. Πρώτοι κάτοικοι ήταν οι ρωμαίοι βετεράνοι των παρθικών εκστρατειών, στους οποίους χορηγήθηκε αποικιακή γη σε αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες τους στον ρωμαϊκό στρατό. Πάντως οι πρώτοι αιώνες ήταν ειρηνικοί. Τον 3ο η Τιμγκάντ έγινε κέντρο χριστιανικής δραστηριότητας και τον 4ο εξελίχθηκε σε δονατιστικό καταφύγιο. Εκεί συνέρρεαν πεπτωκότες χριστιανοί – ο δονατισμός υπήρξε εκκλησιαστικό σχίσμα της Βορείου Αφρικής, που υποστήριζε την επιστροφή των χριστιανών οι οποίοι για να αποφύγουν τα ρωμαϊκά βασανιστήρια αρνήθηκαν επισήμως τη χριστιανική πίστη… Τον 5ο αιώνα όμως ήρθαν τα δύσκολα. Η Τιμγκάντ λεηλατήθηκε από τους Βανδάλους και τους Βέρβερους και άδειασε εντελώς. Το 535, ο βυζαντινός στρατηγός Σολομών τη βρήκε εγκαταλειμμένη και την κατέλαβε. Επί βυζαντινής κυριαρχίας η πόλη ξαναγέμισε ζωή και γνώρισε μία τρίτη ακμή, η οποία όμως μάλλον διεκόπη τον 8ο αιώνα με την επέλαση των Αράβων. Από τότε εξαφανίστηκε παντελώς από τον ιστορικό χάρτη, μέχρι να χτυπήσει πάνω στις πέτρες της η αρχαιολογική σκαπάνη τον 19ο αιώνα. Τι συνέβη στο μεταξύ; Κανείς δεν ξέρει!
Το σίγουρο είναι πως με την επέκταση της Σαχάρας ερημοποιήθηκε, θάφτηκε κάτω από την άμμο και διατηρήθηκε άρτια. Έτσι σήμερα μπορούμε να αντικρύσουμε αυτό το θαύμα αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας. Κοιτάζοντας την από ψηλά, αλλά και περπατώντας την αντιλαμβανόμαστε πως είναι χτισμένη σε σχήμα ορθογώνιο πάνω στη διασταύρωση έξι δρόμων. Είναι περιτειχισμένη, αλλά όχι οχυρωμένη. Αρχικά είχε σχεδιαστεί για πληθυσμό περίπου 15.000 κατοίκων, αλλά γρήγορα επεκτάθηκε και έξω από το πρώτο ρυμοτομικό ορθογώνιο με πιο χαλαρά οργανωμένο τρόπο. Τη διασχίζουν δύο μεγάλες οδοί που τέμνονται σε σταυρό: η decumanus maximus (ανατολή - δύση) και η cardo (βοράς - νότος). Και οι δύο περιβάλλονται από κορινθιακές κιονοστοιχίες. Αμέσως μετά τη διασταύρωση η cardo καταλήγει στο forum δηλαδή στην αγορά. Στο δυτικό δε άκρο της decumanus ορθώνεται η Αψίδα του Τραϊανού, μία αψίδα θριάμβου, ύψους 12 μέτρων, η οποία αποκαταστάθηκε εν μέρει το 1900. Στην αρχαία πόλη υπάρχει επίσης ένα θέατρο 3.500 θέσεων, σε άριστη κατάσταση, το οποίο χρησιμοποιείται για σύγχρονες παραστάσεις. Σώζονται ακόμη ο ναός του Καπιτωλίου που μοιάζει με το Πάνθεον στη Ρώμη, τέσσερα λουτρά και η βιβλιοθήκη.
Για τη βιβλιοθήκη, ξέρουμε σίγουρα πως ήταν δώρο του Ιούλιου Κουιντιανού Φλάβιου Ρογατιανού προς τον ρωμαϊκό λαό και ότι η κατασκευή μαζί με τον εξοπλισμό της κόστισαν 400.000 σηστέρτια. Άλλα στοιχεία για τον ευεργέτη δεν είναι γνωστά οπότε η ακριβής χρονολόγησή της είναι αδύνατη. Οι μελετητές ωστόσο την τοποθετούν μεταξύ 3ου και 4ου αιώνα. Η βιβλιοθήκη έχει κι αυτή σχήμα ορθογώνιο. Φαίνεται πως περιελάμβανε αναγνωστήριο με τραπέζια ανάγνωσης και επιδαπέδιες βιβλιοθήκες, επιτοίχιες ραφιέρες με πλάτη, πλαϊνά και πόρτες, αίθουσα διαλέξεων και χώρο αρχείου. Εκτιμάται δε ότι εκεί μπορούσαν να φυλαχθούν περί τους 3.000 παπύρους.
Αυτά είναι τα κυριότερα αξιοθέατα της ρωμαϊκής πόλης του Τραϊανού. Επειδή όμως η ζωή συνεχίστηκε και μετά τους Ρωμαίους, βλέπουμε σ’ αυτή την ιστορική βόλτα μας, κάπου στα περίχωρα, μια τετράγωνη εκκλησία με κυκλική κόγχη που χρονολογείται από τον 7ο αιώνα μ.Χ., δηλαδή στην βυζαντινή πλέον ακμή της. Και νοτιοανατολικά φαίνεται επίσης ένα μεγάλο βυζαντινό φρούριο. Αυτό όπως δείχνουν οι εξελίξεις… δεν της φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμο.

Βρίσκεται μέσα στη Σαχάρα, σε ένα αχανές οροπέδιο στη νοτιοανατολική Αλγερία, και είναι ένα απίστευτο εθνικό πάρκο χαρακτηρισμένο ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO. Περιλαμβάνει αρχαιολογικό χώρο, καταφύγιο βιόσφαιρας με κυπαρίσσια και μυρτιές της ερήμου και άλλα ενδημικά είδη χλωρίδας και πανίδας υπό εξαφάνιση και ένα πανόραμα γεωλογικών σχηματισμών που μοιάζει με πίνακα abstrait ζωγραφικής ή παράξενο σεληνιακό τοπίο. Επίσης διαθέτει μία από τις πιο σημαντικές ομάδες προϊστορικών σπηλαίων στον κόσμο, που καλύπτουν έκταση μεγαλύτερη των 72.000 τ.χλμ. Αυτά έχουν ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής.
Ο αρχαιολογικός χώρος εντοπίστηκε το 1910 στα βράχια και περιλαμβάνει προϊστορική ζωγραφική και χαρακτική. Μιλάμε για περίπου 15.000 απεικονίσεις, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, που χρονολογούνται από την πρώιμη Νεολιθική εποχή στο τέλος της τελευταίας περιόδου των Παγετώνων κατά την οποία η Σαχάρα ήταν ακόμη μία… κατοικήσιμη σαβάνα. Συγκεκριμένα οι ζωγραφιές και τα χαρακτικά, σύμφωνα με τη μελέτη των σχετικών ιζημάτων, είναι ηλικίας από 9.000-12.000 ετών. Τα θέματά τους δείχνουν μεγάλα άγρια ζώα, όπως αντιλόπες και κροκόδειλους, κοπάδια βοοειδών και ανθρώπους που κυνηγούν και χορεύουν. 
Η οροσειρά που περιλαμβάνει τα σπήλαια, τα ζωγραφισμένα βράχια και τον βιότοπο αποτελείται κυρίως από ψαμμίτη με αποχρώσεις που ποικίλουν από το μαύρο έως το θαμπό κόκκινο. Επίσης λόγω της διάβρωσης του πετρώματος στην περιοχή σχηματίζονται περίπου 300 φυσικές αψίδες στους βράχους και πολλά χρωματιστά και περίτεχνα ανάγλυφα στο έδαφος. Λόγω του υψομέτρου και των υδατοστεγών ιδιοτήτων του ψαμμίτη, η βλάστηση στο πάρκο είναι έντονη, εν αντιθέσει με τη γύρω ερημική περιοχή. Περιλαμβάνει διάσπαρτη δασική έκταση απειλούμενων προϊστορικών ενδημικών ειδών όπως το κυπαρίσσι και η μυρτιά της Σαχάρας στα υψηλότερα τμήματα του ανατολικού μισού της οροσειράς − εκεί εκτείνεται ο βιότοπος. Οι απειλούμενοι πληθυσμοί του προϊστορικού κροκόδειλου της Δυτικής Αφρικής που βλέπουμε στα χαρακτικά ζούσαν στο Τασιλί ν'Ατζέρ μέχρι τον 20ό αιώνα. Σήμερα εξακολουθούν να κατοικούν στο οροπέδιο, αιγοπρόβατα μουφλόν, τα οποία είναι το μοναδικό είδος μεγαλύτερων θηλαστικών που απεικονίζονται στους βράχους.
Η μελέτη όλου αυτού του φυσικού πλούτου και η καταγραφή των προϊστορικών χαρακτικών είναι ακόμα σε εξέλιξη. Η πληροφόρηση που έχουμε είναι σχετικά περιορισμένη. Ωστόσο κάθε επαφή με αυτή την υπέρκοσμη ομορφιά κόβει την ανάσα στους τυχερούς επισκέπτες.  Ταυτόχρονα γεωλόγοι, αρχαιολόγοι, φυσιοδίφες, ιστορικοί τέχνης ερευνούν, μελετούν και καταγράφουν. Ένα πράγμα μόνο μπορούμε να πούμε με σιγουριά: αυτός ο πλανήτης κρύβει θαύματα!