Όλη σχεδόν η Ευρώπη έλκει –σύμφωνα με τους ειδικούς- την εθνολογική και γλωσσολογική της καταγωγή από τη μεγάλη ινδοευρωπαϊκή οικογένεια. Όλη; Όχι! Γιατί μία μικρή πληθυσμιακά φυλή φαίνεται πως ζει από πάντα στη δυτική πλευρά στους πρόποδες των Πυρηναίων. Είναι οι Βάσκοι, μια πανάρχαια, ορεσίβια αρχικά φυλή, που δεν ξεπερνά πληθυσμιακά τα 3-4 εκατομμύρια, κι ωστόσο καυχιέται πως έχει καταφέρει να διατηρήσει την ιδιαίτερη κουλτούρα και την ψυχοσύνθεσή της παρά τη διαχρονική πίεση από τους πληθυσμιακούς γίγαντες της Ισπανίας και της Γαλλίας.
Οι Βάσκοι δεν μοιάζουν με κανέναν άλλο λαό της Ευρώπης. Μιλούν μία γλώσσα, την euskera που κανείς γλωσσολόγος δεν έχει καταφέρει να κατατάξει σε κάποια ευρύτερη γλωσσική οικογένεια. Ασκούν έθιμα που δεν απαντώνται σε καμία άλλη ευρωπαϊκή περιφέρεια. Η κοσμοθεωρία τους, σφυρηλατημένη από τη συνεχή προσπάθεια «να μείνουν Βάσκοι» τους κάνει να ξεχωρίζουν. Η κοκκινοπράσινη σημαία τους, η ikurriña, είναι παρούσα σε κάθε δημόσιο κτίριο και υπηρεσία. Οι πόλεις και τα χωριά τους διατηρούν ακόμη και σήμερα τη διπλή ονομασία τους (ισπανική και βάσκικη), σε πείσμα δεκαετιών που η γλώσσα παρέμενε απαγορευμένη: το ισπανικό Μπιλμπάο είναι το βάσκικο Μπίλμπο, το διάσημο Σαν Σεμπαστιάν είναι για τους Βάσκους η Ντονόστια, η πρωτεύουσα Βιτόρια είναι στην euskeraη Γκαστέιζ.
Η γλώσσα τους θεωρείται από τις δυσκολότερες στην εκμάθηση για έναν Ευρωπαίο. Οι λιγοστές ομοιότητες με την ουγγρική (γλώσσα επίσης μη συγγενή της ινδοευρωπαϊκής), απλά επιβεβαιώνουν το δύσκολο εγχείρημα. Η σύνταξη είναι ασυνήθιστη (υποκείμενο-αντικείμενο-ρήμα), οι πτώσεις άφθονες, οι κλίσεις επίσης, ακόμη και ο τρίτος αριθμός (αόριστος, πέρα του ενικού-πληθυντικού) καθιστά τα βασκικά ένα σχεδόν άπαρτο κάστρο για τους γλωσσομαθείς. Κι όμως οι Βάσκοι, που ζουν στη Χώρα των Βάσκων και στη Ναβάρρα, τη μιλούν ή την καταλαβαίνουν σχεδόν στο σύνολό τους, με το ποσοστό αυτό πάντως να πέφτει δραματικά στην άλλη πλευρά των συνόρων, στη γαλλική Χώρα των Βάσκων.